Odpowiedzialność zawodowa w budownictwie

Kto podlega odpowiedzialności zawodowej
W ustawie Prawo budowlane wskazano, że odpowiedzialności zawodowej podlegają osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie. Za samodzielną funkcję techniczną w budownictwie uważa się działalność związaną z koniecznością fachowej oceny zjawisk technicznych lub samodzielnego rozwiązania zagadnień architektonicznych i technicznych oraz techniczno-organizacyjnych. Działalność taka obejmuje m.in. projektowanie, sprawdzanie projektów architektoniczno-budowlanych i sprawowanie nadzoru autorskiego, kierowanie budową lub innymi robotami budowlanymi, kierowanie wytwarzaniem konstrukcyjnych elementów budowlanych oraz nadzór i kontrolę techniczną wytwarzania tych elementów, wykonywanie nadzoru inwestorskiego, a także sprawowanie kontroli technicznej utrzymania obiektów budowlanych. Katalog rodzajów działalności wskazany w prawie budowlanym jest katalogiem otwartym, a co za tym idzie, każda działalność związana z koniecznością fachowej oceny zjawisk technicznych lub samodzielnym rozwiązywaniem zagadnień architektonicznych i technicznych oraz techniczno-organizacyjnych może zostać uznana za samodzielną funkcję w budownictwie. Należy także zaznaczyć, że odpowiedzialności zawodowej podlegają jedynie osoby posiadające uprawnienia budowlane. W orzecznictwie sądów administracyjnych wskazywano również rodzaje działalności, które nie stanowią wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie. Do działalności takiej nie należy m.in. sporządzanie projektów decyzji o warunkach zabudowy przez architektów czy sporządzanie opinii z zakresu budownictwa przez biegłego powołanego w postępowaniu sądowym lub przygotowawczym.

Przesłanki odpowiedzialności zawodowej
Przepisy prawa budowlanego statuują zamknięty katalog przesłanek odpowiedzialności zawodowej (art. 95 ust. 1 pkt 1–5 u.p.b.). W pierwszej kolejności, odpowiedzialności z tego tytułu podlegają osoby, które dopuściły się występków lub wykroczeń określonych ustawą, niezależnie od tego, czy zostały za nie ukarane, czy też odstąpiono od wymierzenia kary przed sądem karnym. Odpowiedzialność ta jest bowiem uzależniona od samego popełnienia występku lub wkroczenia. Kolejno, odpowiedzialności zawodowej podlegają osoby ukarane w związku z wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, a także osoby, które wskutek rażących błędów lub zaniedbań, spowodowały zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska albo znaczne szkody materialne. Podkreślić należy, że samo popełnienie błędu, mającego chociażby rażący charakter, jeśli nie spowodowało negatywnych konsekwencji, nie będzie stanowiło wystarczającej podstawy pociągnięcia do odpowiedzialności zawodowej. Następną przesłanką poniesienia przez dany podmiot odpowiedzialności jest niespełnianie bądź spełnianie, ale w sposób niedbały swoich obowiązków. Przesłanka ta jest niezależna od wystąpienia jakichkolwiek ujemnych następstw dokonanych czynów. Decydujące zatem będzie ustalenie przez organ zawodowy, że określony podmiot nie wywiązuje się z nałożonych na niego ustawą obowiązków w zakresie wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie lub że obowiązki te wypełnia w sposób niedbały. Co istotne, ustawodawca nie zdefiniował pojęcia „niedbałego wykonywania obowiązków”. Dlatego też każde naruszenie będzie podlegało odrębnej ocenie w postępowaniu prowadzonym w danej sprawie. Ostatnią przesłanką pociągnięcia do odpowiedzialności zawodowej jest uchylanie się od podjęcia nadzoru autorskiego lub wykonywanie niedbale obowiązków wynikających z pełnienia tego nadzoru. Regulacja ta odnosi się jednak wyłącznie do podmiotów, które w ramach pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie prowadzą nadzór autorski, czyli do projektantów.

Postępowanie w sprawach odpowiedzialności zawodowej w budownictwie
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności zawodowej wszczynane jest wyłącznie na wniosek. Podmiotami uprawnionym do złożenia wniosku są organ nadzoru budowlanego właściwy dla miejsca popełnienia czynu, organ nadzoru budowlanego stwierdzający popełnienie czynu, a ponadto w zakresie swojej właściwości – organ samorządu zawodowego. Oznacza to, że poza trzema wyżej wskazanymi podmiotami, żaden inny podmiot, np. inwestor czy właściciel działki sąsiadującej z nieruchomością objętą postępowaniem budowlanym nie jest uprawniony do wystąpienia z wnioskiem o zastosowanie odpowiedzialności zawodowej. Niemniej jednak należy podkreślić, że strona podnosząca zarzuty wobec osoby pełniącej samodzielną funkcję techniczną w budownictwie może zawiadomić odpowiedni organ, który w następstwie podejmie odpowiednie kroki prawne. Organy uprawnione do złożenia wniosku kierują go do rzecznika odpowiedzialności zawodowej działającego w ramach samorządu zawodowego. Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, w przypadku uznania przez rzecznika, że zachodzą podstawy do zastosowania odpowiedzialności zawodowej występuje on z oskarżeniem do sądu dyscyplinarnego, przed którym sprawuje funkcję oskarżyciela. W sprawach odpowiedzialności zawodowej w budownictwie orzekają właściwe organy samorządu zawodowego.

Wszczęcie postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej w budownictwie jest niedopuszczalne po upływie 6 miesięcy od dnia powzięcia przez organy nadzoru budowlanego wiadomości o popełnieniu czynu powodującego tę odpowiedzialność, a także nie później niż po upływie 3 lat od dnia zakończenia robót budowlanych albo zawiadomienia o zakończeniu budowy lub wydania decyzji o pozwoleniu na użytkowanie obiektu budowlanego. Wskazane terminy są wobec siebie niezależne, co oznacza, że nawet jeśli nie upłynął jeszcze 6-miesięczny okres od powzięcia przez organ wiadomości o popełnieniu czynu, a upłynął już 3-letni termin od dnia zakończenia robót budowlanych albo zawiadomienia o zakończeniu budowy lub wydania decyzji o pozwoleniu na użytkowanie obiektu budowlanego, wszczęcie postępowania nie będzie już możliwe. Niemniej jednak, termin 6–miesięczny adresowany jest wyłącznie do organów nadzoru budowlanego i nie dotyczy organów samorządu zawodowego. Nie ma zatem przeszkód, aby organ nadzoru budowlanego, nawet po upływie wskazanych 6 miesięcy, zamiast złożenia wniosku jedynie powiadomił organ samorządu zawodowego, który uprawniony jest do samodzielnego inicjowania postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej. Natomiast termin 3-letni ogranicza zarówno organy nadzoru budowlanego, jak i organy samorządu zawodowego.

Nie jest możliwe przywracanie, przedłużanie czy skracanie powyższych terminów. Ich upływ stanowi bezwzględną przeszkodę wszczęcia postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej. Natomiast terminy te nie dotyczą sytuacji, w której postępowanie zostało wszczęte przed ich upływem.

Kary w postępowaniu dyscyplinarnym
Ustawa prawo budowlane zawiera katalog kar, nakładanych na osoby w przypadku popełnienia czynów statuujących ich odpowiedzialność zawodową. Karą o najmniejszej dolegliwości jest upomnienie, które stosuje się w przypadku czynów o małym lub znikomym społecznym niebezpieczeństwie. Upomnienie może być stosowane kilkukrotnie. Jeśli jednak pomimo dwukrotnego upomnienia dana osoba ponownie dopuściła się czynu powodującego odpowiedzialność zawodową, można wobec niej orzec zakaz wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie. Karę o większej dolegliwości stanowi upomnienie z jednoczesnym nałożeniem obowiązku złożenia, w wyznaczonym terminie, egzaminu ze znajomości procesu budowlanego oraz umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy technicznej. W przypadku niezdania egzaminu w pierwszym terminie, wyznacza się termin dodatkowy, nie krótszy niż 3 miesiące i nie dłuższy niż 6 miesięcy. Następstwem nieuzyskania oceny pozytywnej w terminie dodatkowym jest utrata uprawnień budowlanych. Również nieusprawiedliwione niestawiennictwo na egzaminie może spowodować utratę uprawnień budowlanych. Co istotne, do czasu uzyskania pozytywnego wyniku egzaminu można pełnić samodzielne funkcje techniczne w budownictwie.

Najsurowszą karą przewidzianą w prawie budowlanym jest zakaz wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie, orzekany na okres od roku do 5 lat, połączony z obowiązkiem złożenia w wyznaczonym terminie egzaminu, o którym mowa powyżej. Karę tę orzeka się w przypadku znacznego społecznego niebezpieczeństwa czynu. Podmiot, wobec którego orzeczono zakaz wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie, nie traci uprawnień budowlanych. Niemniej jednak we wskazanym okresie nie może wykonywać samodzielnej funkcji technicznej, a jej ponowne podjęcie uzależnione jest od złożenia egzaminu, o którym mowa powyżej. Przy nakładaniu kary organ samorządu zawodowego obowiązany jest uwzględnić dotychczasową karalność z tytułu odpowiedzialności zawodowej w budownictwie.



Bartłomiej Król, radca prawny
Ewa Tkaczuk, prawnik

Kancelaria Prawna
Błaszak Zawiślak Król
Adwokaci i radcowie prawni
www.kancelariabzk.pl