Prawo restrukturyzacyjne

1 stycznia 2016 r. wchodzi w życie ustawa z 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (tj. Dz.U. z 2015 roku, poz. 78, dalej jako p.r.). Zgodnie z art. 3 p.r., celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego – również przez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli.

Głównym założeniem ustawy jest wprowadzenie skutecznych instrumentów pozwalających na przeprowadzenie restrukturyzacji przedsiębiorstwa dłużnika i zapobieżenie jego likwidacji. Praktyka postępowań upadłościowych pokazuje, że w wielu przypadkach zachowanie przedsiębiorstwa dłużnika byłoby o wiele korzystniejsze dla wierzycieli niż jego likwidacja. Należy również pamiętać, że zachowanie przedsiębiorstwa dłużnika wiąże się także np. z zachowaniem miejsc pracy czy też możliwością realizacji kontraktów. Przepisy ustawy prawo restrukturyzacyjne stosuje się do przedsiębiorców w rozumieniu ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tj. Dz. U. z 2014 r. poz. 121, z późn. zm., dalej jako k.c.), spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych nieprowadzących działalności gospodarczej, wspólników osobowych spółek handlowych ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem a także wspólników spółki partnerskiej. Zatem zdolność restrukturyzacyjną będą posiadali wszyscy przedsiębiorcy. Postępowaniu restrukturyzacyjnemu nie podlega Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego, banki państwowe oraz zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji, a także fundusze inwestycyjne.

Podstawy otwarcia postępowania
Postępowanie restrukturyzacyjne może być prowadzone wobec dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością. Przez dłużnika niewypłacalnego należy rozumieć dłużnika niewypłacalnego w rozumieniu ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (tj. Dz. U. z 2015 r. poz. 233 i 978, dalej jako p.u.i.n.). W związku z wejściem w życie ustawy prawo restrukturyzacyjne zmieni się pojęcie niewypłacalności dłużnika, zawarte w ustawie prawo upadłościowe i naprawcze. Obecnie, zgodnie z art. 11 ust. 1 p.u.i.n. dłużnika uważa się za niewypłacalnego, jeżeli nie wykonuje on swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Od stycznia 2016 roku za dłużnika niewypłacalnego będzie uważany dłużnik, który utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Ponadto do art. 11 p.u.i.n. dodany zostanie m.in. ust. 1a, który wprowadzi domniemanie, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Przez dłużnika zagrożonego niewypłacalnością należy rozumieć dłużnika, którego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny. Za wyjątkami przewidzianymi w ustawie, postępowanie restrukturyzacyjne wszczyna się na wniosek restrukturyzacyjny złożony przez dłużnika.

Rodzaje postępowań
Ustawa wprowadza cztery postępowania restrukturyzacyjne:

1. postępowanie o zatwierdzenie układu,
2. przyspieszone postępowanie układowe,
3. postępowanie układowe,
4. postępowanie sanacyjne.

Zgodnie z art. 3 ust. 2 p.r., postępowanie o zatwierdzenie układu umożliwia zawarcie układu w wyniku samodzielnego zbierania głosów wierzycieli przez dłużnika bez udziału sądu. Postępowanie o zatwierdzenie układu stanowi najprostszy sposób przeprowadzenia postępowania restrukturyzacyjnego. Postępowanie to może być prowadzone pod warunkiem, że suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Dłużnik obowiązany jest do wyboru nadzorcy układu, który na podstawie umowy z dłużnikiem będzie nadzorował przebieg postępowania oraz stwierdzi przyjęcia układu. Układ zostanie przyjęty, jeżeli za jego przyjęciem wypowie się większość wierzycieli uprawnionych do głosowania nad układem, mających łącznie co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Po przyjęciu układu dłużnik składa wniosek o zatwierdzenie układu do sądu restrukturyzacyjnego. Sąd wydaje postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia układu w terminie dwóch tygodni od dnia złożenia wniosku o zatwierdzenie układu.

Przyspieszone postępowanie układowe umożliwia dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności w uproszczonym trybie. W przeciwieństwie do postępowania o zatwierdzenie układu, dłużnik nie zbiera głosów wierzycieli samodzielnie. Składa natomiast do sądu restrukturyzacyjnego wniosek o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego. Po wydaniu postanowienia o przyjęciu wniosku, sąd restrukturyzacyjny wyznacza termin zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem. Układ zostanie przyjęty jeśli wypowie się za nim większość głosujących wierzycieli posiadających łącznie co najmniej 2/3 sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom, bądź też w przypadku występowania grup wierzycieli, jeżeli w każdej z nich wypowie się większość głosujących, mających łącznie co najmniej 2/3 sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom. Również przyspieszone postępowanie układowe może być prowadzone pod warunkiem, że suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Postępowanie układowe umożliwia natomiast dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. Postępowanie układowe zbliżone jest do postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu. Dłużnik składa do sądu wniosek o otwarcie postępowania układowego. Po wydaniu postanowienia o zatwierdzeniu wniosku przez sąd, nadzorca sądowy dokonuje spisu inwentarza, ustalając tym samym skład masy układowej. Po zatwierdzeniu spisu wierzytelności sędzia-komisarz wyznaczy termin zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem.

Ostatnie z postępowań – postępowanie sanacyjne umożliwia dłużnikowi przeprowadzenie działań sanacyjnych oraz zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. Działaniami sanacyjnymi są czynności prawne i faktyczne, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją. Postępowanie sanacyjne w przeciwieństwie do pozostałych może zostać zainicjowane także przez kuratora oraz wierzyciela osobistego. Uwzględniając wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego, sąd wydaje postanowienie o otwarciu postępowania sanacyjnego, przy czym sąd odbiera zarząd własny dłużnikowi i wyznacza zarządcę. Jeżeli skuteczne przeprowadzenie postępowania sanacyjnego wymaga osobistego udziału dłużnika lub jego reprezentantów, a jednocześnie dają oni gwarancję należytego sprawowania zarządu, sąd może zezwolić dłużnikowi na wykonywanie zarządu nad całością lub częścią przedsiębiorstwa w zakresie nieprzekraczającym zakresu zwykłego zarządu (art. 288 ust. 3 p.r.). Jeśli sąd nie zezwolił dłużnikowi na wykonywanie zarządu, dłużnik obowiązany jest wskazać i wydać zarządcy cały swój majątek, a także dokumenty dotyczące jego działalności.

Wszystkie wskazane postępowania łączy jednak jeden cel – przeprowadzenie postępowania restrukturyzacyjnego. Postępowanie restrukturyzacyjne zostaje zakończone z dniem uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu albo o odmowie zatwierdzenia układu.

Wskazać należy, że w przypadku złożenia wniosku restrukturyzacyjnego i wniosku o ogłoszenie upadłości, w pierwszej kolejności rozpoznaje się wniosek restrukturyzacyjny. Sąd upadłościowy wstrzymuje rozpoznanie wniosku o ogłoszenie upadłości do czasu wydania prawomocnego orzeczenia w sprawie wniosku restrukturyzacyjnego. Po wydaniu przez sąd postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego przedsiębiorca występuje w obrocie pod dotychczasową firmą z dodaniem oznaczenia „w restrukturyzacji”.

Centralny Rejestr Restrukturyzacji i Upadłości
Ustawa tworzy Centralny Rejestr Restrukturyzacji i Upadłości służący przede wszystkim do zamieszczania i obwieszczania postanowień, zarządzeń, dokumentów i informacji dotyczących postępowania restrukturyzacyjnego i upadłościowego, udostępnianiu danych zawartych w postanowieniach, zarządzeniach, dokumentach i informacjach, dotyczących postępowania restrukturyzacyjnego i upadłościowego, obwieszczonych w Rejestrze w odniesieniu do danego podmiotu. Rejestr umożliwia także składanie pism i dokumentów oraz dokonywanie doręczeń, a ponadto wspomaga organizację pracy i prowadzenie postępowania restrukturyzacyjnego i upadłościowego.

Ustawa prawo restrukturyzacyjne tworzy alternatywę dla postępowań upadłościowych. Postępowanie restrukturyzacyjne nie prowadzi do wyeliminowania podmiotu gospodarczego z rynku i niejednokrotnie może okazać się skuteczniejsze, w szczególności z perspektywy wierzycieli i zaspokojenia ich roszczeń.

Bartłomiej Król, radca prawny

Kancelaria Prawna Błaszak
Zawiślak Król
Adwokaci i radcowie prawni
www.kancelariabzk.pl