Odwodnienia zewnętrzne dachów o pokryciu bitumicznym, cz. 2

Rys. 1. Rynna wisząca z rynhakiem mocowanym do deski czołowej wg [2]

Rynna wisząca z blachy ocynkowanej na podkładzie drewnianym
Obróbki blacharskie okapów dla dachów pokrytych papą przedstawiają rys. 1 i 2.

Rys. 2. Rynna wisząca z rynhakiem mocowana do deski pasa nadrynnowego wg [2]

Warunki techniczne i sposób wykonania
Uchwyt do rynny powinien być wykonany z płaskownika ocynkowanego o przekroju 0,5 × 2,5 cm lub 0,5 × 3,5 cm. Do każdego uchwytu przylutowane są dwa wąsy z blachy stalowej ocynkowanej o wym.
80 × 20 × 0,8 mm.

W celu umocowania uchwytu do deski okapowej w uchwycie wywiercone są trzy otwory. Uchwyty umocowane są w odstępach co 50 cm trzema gwoździami blacharskimi w ten sposób, aby przez odpowiednie przygięcia ogona uzyskać równomierny spadek rynny, nie mniejszy niż 0,5%.

Rynna wykonywana jest z blachy ocynkowanej o grubości nie mniejszej niż 0,6 mm. Po pocięciu arkuszy blachy na pasy wzdłuż ciętych brzegów należy wykonać zwoje o średnicy od 1,4 do l,6 cm. Poszczególne odcinki rynny, złożone są z elementów 2-, 3- lub 4-metrowych, łączone są na zakład
o szerokości nie mniejszej niż 2,0 cm. W przypadku blachy ocynkowanej zakład nitowany jest 3 nitami i obustronnie lutowany. Złożonym elementom należy nadać kształt półokrągły i zawiesić je na uchwytach zawijając wąsy na zwojach.

Poszczególne elementy połączone są na taki sam zakład jak poszczególne odcinki.

Załamanie rynny w miejscach naroży budynku wykonywane jest na zakład obustronnie lutowany. Dla usztywnienia załamania rynny przylutowuje się w narożnikach kawałki blachy w kształcie trójkąta równoramiennego o wymiarach boków około 5,0 cm. Załamania umocowane są dwoma uchwytami w odstępach nie większych niż 25,0 cm licząc od punktu przecięcia osi rynien.

Wpust osadzony jest w miejscu połączenia rynny z rurą spustową. Przekrój wpustu jest mniejszy od przekroju rury spustowej o około 1,0 cm, a długość wpustu wynosi około 25,0 cm. Górny brzeg wpustu posiada odgięcie o szerokości 0,5 cm wykonane na zewnątrz. Wzdłuż tego odgięcia należy przylutować wpust do spodu rynny.

Pas nadrynnowy (okapnik) wykonuje się z blachy o grubości nie mniejszej niż 0,6 mm. Szerokość w rozwinięciu wynosi nie mniej niż 25,0 cm. Dolny brzeg pasa zakończony jest zwojem lub zagięciem o szerokości około 3,0 cm do załapania za pas usztywniający (por. rys. 1 i 2). Poszczególne odcinki pasa nadrynnowego z blachy ocynkowanej połączone są na rąbek leżący pojedynczy o szerokości 2,0 cm. Górny brzeg pasa przybija się do deski okapowej gwoździami blacharskimi w odstępach co 20,0 cm.

Pas usztywniający wykonywany jest z blachy ocynkowanej o grubości nie niniejszej niż 0,6 mm, o szerokości 18,0–20,0 cm. Mocowanie pasa do deski okapowej wykonuje się gwoździami blacharskimi w dwóch rzędach mijankowo co 15,0 cm w ten sposób, aby dolny brzeg pasa wsunięty był do środka rynny, a odległość krawędzi jego od tylnego zwoju rynny wynosiła 2,5–3,5 cm.

W praktyce stosuje się rynny o średnicy 10, 15 i 18 cm. Przy doborze wielkości średnic należy kierować się zasadą, że na 1 m² powierzchni rzutu dachu przypada w przybliżeniu 1 cm2 przekroju rynny wg [2]. Uchwyty do rynien są znormalizowane. Rynny opisane wyżej znajdują szerokie zastosowanie w budownictwie.

Błędy popełniane przy projektowaniu okapów
Przy odwodnieniu zewnętrznym rynny dachowe często umieszcza się na dużym, masywnym gzymsie lub robi się szerokie rynny betonowe, wskutek czego zasypywane są one śniegiem, co powoduje oblodzenie rynien i gzymsów, tworzenie się sopli lodowych i zacieków.

W okresie ujemnych temperatur zewnętrznych podczas zimy środkowa część połaci dachowej dzięki przenikaniu ciepła z budynku uzyskuje temperaturę dodatnią. Na obrzeżach dachu, w pobliżu ścian zewnętrznych występuje jednak temperatura ujemna. Woda z topniejącego śniegu spływa w kierunku okapu, napotyka strefę ujemnej temperatury, co powoduje stopniowe obmarzanie strefy przyokapowej. Z czasem oblodzenie tamuje odpływ wody, stwarzając groźbę wnikania jej pod pokrycie. Strefa ujemnej temperatury przy okapie utrzymuje się nawet podczas odwilży. Dzięki bezwładności cieplnej ściany zewnętrznej mimo dodatniej temperatury zewnętrznej przez dłuższy czas może się utrzymywać temperatura ujemna. Powstają wtedy nawisy lodowe przy okapie, a rynny i rury spustowe przestają
spełniać swoją funkcję. Woda z topniejącego śniegu w przypadku niewłaściwej obróbki może  przedostać się pod pokrycie oraz niszcząco działać na tynki zewnętrzne w obrębie okapu (por. rys. 3). W przykładach z rys. 3 popełniono następujące błędy:

• haki rynnowe nie zostały wpuszczone w podłoże, co powoduje wytworzenie się wzdłuż okapu, między blachą okapową i pierwszą warstwą papy, szczeliny o wysokości równej grubości haka rynnowego, tj. 5 mm; przy oblodzeniu okapu woda przedostaje się tą szczeliną pod pokrycie,
• kształt obrzeży blachy okapowej nie powoduje obrywania się wody i może spowodować podcieki pod pokrycie przy płaskim dachu.

W rozwiązaniu z rys. 3a) oprócz wyżej wymienionych wad rozwiązania nie zabezpieczono elewacji w obrębie rynny przed destrukcyjnym działaniem oblodzenia.


Rys. 3. Przykłady nieprawidłowo rozwiązanych obróbek okapów; strzałkami oznaczono miejsca penetracji wody pod pokrycie: a) rynna wisząca bez gzymsu, b) rynna wisząca przy gzymsie, c) rynna wisząca nad gzymsem, 1 – rynhak, 2 – hak rynnowy, 3 – blacha okapowa, 4 – obróbka gzymsu i pasa nadrynnowego

Ostatni przykład na rys. 3 przedstawia wadliwe rozwiązanie obróbki okapu i gzymsu zlokalizowanego
poniżej rynny. Drugim miejscem przedostawania się wody w przypadku oblodzenia strefy okapu jest miejsce połączenia gzymsu ze ścianą przez nieszczelność połączenia obróbki z murem. Prawidłowe rozwiązania przedstawiono na rysunkach 4, 5 i 6. Haki rynnowe zostały tu wpuszczone w beton pasa nadrynnowego i zamocowane kołkami rozporowymi w okapie. Zlikwidowana została więc szczelina
powodująca penetrację wody pod pokrycie.


Rys. 4. Prawidłowo rozwiązana obróbka okapu z gzymsem: 1 – rynna, 2 – blacha okapowa, 3 – rynhak zamocowany kołkami rozporowymi


Rys. 5. Prawidłowe rozwiązanie obróbki okapu bez gzymsu wg [4]: 1–3 jak na rys. 4, 4 – obróbka blacharska podrynnowa


Rys. 6. Prawidłowe rozwiązanie obróbki okapu z gzymsem zlokalizowanym poniżej rynny wg [4]: 1–3 jak na rys. 4, 4 – obróbka blacharska podrynnowa na gzymsie

Na rys. 5 pokazano sposób zabezpieczenia elewacji budynku przed wpływem oblodzeń za pomocą specjalnie ukształtowanej obróbki blacharskiej, na rys. 6 przedstawiono sposób zabezpieczenia
przed przeciekami okapu z gzymsem zlokalizowanym poniżej rynny. Zastosowano w tym przypadku
dodatkową warstwę papy stanowiącą połączenie izolacji gzymsu z pokryciem dachowym. We wszystkich rozwiązaniach wykonano specjalne zmniejszenie grubości gładzi cementowej w obrębie
okapu, co zapobiega wytwarzaniu się zgrubienia pokrycia przy okapie, hamującego swobodny spływ wody.

Podsumowanie
Poza nowoczesnymi bitumicznymi materiałami pokryciowymi w opracowaniu zwrócono szczególną uwagę na sposób prawidłowego wykonania pasa okapowego dachów o pokryciu bitumicznym.

Na szczegółowych rysunkach przedstawiono takie zamocowanie i ułożenie rynien, obróbek  blacharskich i zakończenie pokrycia papowego, które zapewnia swobodny spływ wody opadowej z połaci dachowych do instalacji odwadniającej.

Artykuł nie obejmuje rozwiązań ocieplonych okapów budynków ogrzewanych, które przedstawiono w pracach [5] i [6].

Literatura

1. Izolacje styropianowe w budownictwie. Poradnik projektantów. Termo Organika Kraków 2005.
2. Katalog „Dachy”– Elementy pokrycia, odwodnienia i wyposażenia. Instytut Urbanistyki i Architektury. Arkady. Warszawa 1955.
3. Katalog stropodachów „Bistyp”. Warszawa 1984.
4. Konecki W.: Nowe materiały i techniki krycia dachów. Arkady. Warszawa 1980.
5. Byrdy Cz.: Podstawy projektowania energooszczędnych stropodachów szczelinowych poddaszy mieszkalnych. Politechnika Krakowska. Kraków 1998.
6. Byrdy Cz.: Ciepłochronne stropodachy budynków. Analiza wad i usterek. Politechnika Krakowska. Kraków 2000.

dr inż. Czesław Byrdy
Politechnika Krakowska


CZYTAJ WIĘCEJ

Papy bitumiczne - ich rodzaje i zastosowanie
Bitumiczne taśmy izolacyjne
Odwadnianie dachów korytowych
System podciśnieniowego odwadniania dachów

---